И.Абдраимов атындагы Кыргыз авиация институту 1973-жылы уюшулган Фрунзедеги граждандык авиация техникумунун укуктук мураскери болуп саналат. 1974-1994-жылдары колледж «Учактарды жана кыймылдаткычтарды техникалык пайдалануу» адистиги боюнча 1703 студентти даярдап чыгарган.
1994-жылы Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтомдору менен окуу жайдын базасында СССРдин эмгек сиңирген учкучу Ишембай Абдраимов атындагы институт болуп кайрадан түзүлгөн. Бүгүнкү күндө Борбордук Азияда эң мыкты окуу жайлардын катарына кирет.
Ошондуктан, окуу жайдын ректору Курманов Улан Эсембековичке бир нече суроолор менен кайрылдык.
– Улан Эсембекович, сиз жетектеген Ишембай Абдраимов атындагы Кыргыз авиациялык институтунда 2024-2025-окуу жылдарына карата абитуриенттерди кабыл алуу иштери кандай жыйынтыкталды?
– Биздин негизги ишмердүүлүгүбүз, албетте, жарандык авиация үчүн адистерди баштапкы даярдоо. Ошону менен бирге бүгүнкү күндө биз ишмердүүлүгүбүздү диверсификациялоо боюнча бир топ иштерди аткарып жатабыз. Биз көрсөтүлүүчү билим берүү кызматтарынын спектрин кеңейттик. Негизги иш менен катар мамлекеттик органдар жана алардын түзүмдүк бөлүмдөрү тарабынан көрсөтүлүүчү мамлекеттик кызматтардын реестрине кирдик жана авиациялык кадрларды даярдоо, кайра даярдоо жана квалификациясын жогорулатуу боюнча кошумча билим берүү кызматтарын да көрсөтүп жатабыз.
Быйыл И. Абдраимов атындагы Кыргыз авиациялык институту 2024-2025-окуу жылына кабыл алуу компаниясын ийгиликтүү аяктап, жакшы жетишкендиктерге жетиштик. Бул жетишкендик институттун бүт командасынын максаттуу ишинин натыйжасы болду деп эсептейбиз жана биздин окуу жай сунуш кылган билим берүү программаларына
коомчулук тарабынан жогорку кызыгууну жана ишенимди көрсөтөт.
Студенттерди ийгиликтүү кабыл алуунун дагы бир маанилүү аспектиси билим берүү программаларынын сапатын жакшыртуу болду. Институт авиация тармагынын учурдагы тенденцияларын жана талаптарын чагылдырган жаңы курстарды сунуш кылды. Бул авиация жаатында сапаттуу билим алууга кызыкдар жергиликтүү жана чет элдик абитуриенттерди тартууга мүмкүндүк берди.
Жетишилген натыйжалар институттун кызматкерлеринин, окутуучулардын жана администраторлордун ырааттуу ишинин аркасында мүмкүн болду. Алардын кесипкөйлүгү жана берилгендиги кабыл алуунун жогорку деңгээлин камсыз кылууда негизги ролду ойноду.
– Окуу жайдын структурасы, материалдык-техникалык базалары канчалык деңгээлде суроо-талаптарга жооп берет?
– Акыркы айларда институт өзүнүн инфраструктурасын жана билим берүү процессин жакшыртуу боюнча жигердүү иш-аракеттерди жүргүзүүдө. Жаңы технологияларды киргизүү, окуу лабораторияларын кеңейтүү жана окутуунун инновациялык программаларын иштеп чыгуу студенттердин санын көбөйтүүгө жардам берет.
Авиация институтунда 5 окуу корпусу бар. Аларда 57 окуу кабинети, 7 лаборатория, 5 информатика кабинети, 2 методикалык кабинет, 5 техникалык окуу куралдары кабинети, 2 музей, китепкана, окуу полигону, спорт комплекси, ашкана бар.
И.Назаров атындагы жыйындар залы, 500 орундуу чоң актовый зал, 80 орундуу кичи окуу залы, жарандык авиациянын жаңы музейи ж.б. Як-40, Ан-2, Боинг 737-300, Ил-76ТД, Ми-8 тик учактары, АИ-25, АШ-62НР, ТВ2-217, CFM-56 учак кыймылдаткычтары үчүн атайын класстар бар, алар эксплуатациялоочу агрегаттар, секциялар стенддер, динамикалык жана статикалык слайддар, плакаттар, диаграммалар менен жабдылган.
Авиация институтунун иштеп жаткан имараттарынын жалпы пайдалуу аянты 16 731 чарчы метрди түзөт. Ал эми аянты 5 гектардан ашуун. Учактарды жана авиациялык кыймылдаткычтарды тейлөө үчүн ангарлары бар окуу полигону, техникалык сабактар үчүн аудиториялар бар. Окуу процесси үчүн кошумча Ан-24 учактары, АИ-25 кыймылдаткычтары, Боинг-737-300, Ту-154, Як-40 жана Ан-2 учактары үчүн атайын класстар уюштурулган.
Окуу жайын ар тараптуу өнүктүрүүнүн алкагында институттун жетекчилиги материалдык-техникалык базасын чыңдоого олуттуу көңүл буруп келет. 2016-жылдан бери институттун учак жана вертолет паркы эки Боинг-737-300, Ан-2, RJ-85, Mooney Ovation 2 учактары менен толукталды.Студенттерди ташуу үчүн заманбап кичиавтобус жана институттун чарбалык муктаждыктары үчүн жеңил автоунаа сатылып алынган. Көптөгөн окуу корпустарында оңдоп-түзөө иштери жүргүзүлүп, эски коммуникациялар жаңылары менен алмаштырылууда, студенттердин жатаканада жашоосу үчүн бардык шарттар түзүлгөн.
Кыргыз Республикасынын Президенти С.Жапаровдун “Инсандын руханий-адептик өнүгүүсү жана дене тарбиясы жөнүндө” Жарлыгын ишке ашыруу жана материалдык-техникалык базасын жакшыртуу максатында жаңы футбол аянтчасы жана волейбол, баскетбол аянтчалары курулду. Жатакананын туалет жана душ бөлмөлөрү толук реконструкцияланган. Бакаев көчөсүндөгү окуу имаратында 30 жылдан бери биринчи жолу капиталдык оңдоо-калыбына келтирүү иштери жүргүзүлүп, тактап айтканда, имараттын бардык терезе-эшиктери желим терезелерге алмаштырылып, ажаткана бөлмөлөрү жана жылуулук системасы, бүтүндөй учуу кызматкерлери үчүн тренажердук окуу кабинети ачылып, англис тилин фундаменталдуу үйрөнүүнү күчөтүү максатында класстардын биринде англис тилин окутуу үчүн лингафондук кабинет, ошондой эле AVN тестирлөө кабинети болуп түзүлдү. Тиешелүү программалык камсыздоо менен аба кыймылын башкарууну симуляциялоо үчүн жабдуулар (келечектеги учкучтар жана диспетчерлер үчүн) сатылып алынган. Боинг 737-300 жүргүнчү учагынын базасында куткаруучу тренажер (жер-суу) ишке киргизилди.
– Окуу жайды ийгиликтүү аяктаган студенттер жумуш орду менен камсыз болобу?
– Авиация тармагы эң динамикалуу жана техникалык жактан татаал тармактардын бири бойдон калууда жана авиациялык институтту ийгиликтүү бүтүргөн бүтүрүүчүлөргө уникалдуу мүмкүнчүлүктөрүн берет. Бирок авиация тармагынын бүтүрүүчүлөрүнүн жумушка орношуусу көп факторлордон көз каранды.
Авиация тармагы кесиптердин кеңири спектрин камтыйт, анын ичинде учкучтук, аба кыймылын башкаруу, учактарды тейлөө жана эксплуатациялоо. Бул багыттар боюнча адистерге суроо-талап жергиликтүү рыноктун шарттарына жараша өзгөрүшү мүмкүн.
Авиация институтун ийгиликтүү бүтүргөн бүтүрүүчүлөргө авиация тармагында жакшы жумушка орношуу мүмкүнчүлүгүн берет. Бүтүрүүчүлөр үчүн өз адистиги боюнча ийгиликтүү жумуш табуу үчүн өз көндүмдөрүн жигердүү өнүктүрүү, практикалык тажрыйба алуу жана рыноктогу өзгөрүүлөргө ыңгайлашууга даяр болуу маанилүү.
– Окуу жайда билим алган студенттер жана мугалимдер башка мамлекеттерден тажрыйба алмашуу максатында кайсы мамлекеттер менен алака түзүлгөн?
– Билим берүү мекемесинин ишмердүүлүгүндө эл аралык мамилелерди өнүктүрүү маанилүү роль ойнойт жана өсүштүн, билим жана тажрыйба алмашуунун ажырагыс фактору болуп саналат. Мына ушуну эске алып, кыска мөөнөттүн ичинде кызматташтыкты өнүктүрүү максатында институт КМШ жана алыскы чет мамлекеттердин 30дан ашык алдыңкы окуу жайлары менен анын ичинде жарандык авиация тармагындагы окуу жайлар менен эл аралык келишимдерге кол койгон.
Россия Федерациясынын алдыңкы авиациялык окуу жайлары менен бир катар келишимдер, меморандумдар түзүлдү: Москва мамлекеттик жарандык авиация университети (МГТУ ГА); Ульяновскидеги граждандык авиация институтунун башкы авиация маршалы Б. Бугаев (Б.П. Бугаев атындагы УИГА); Академик С.П.Королев атындагы Самара изилдөө университети; Белоруссиянын мамлекеттик авиациялык академиясы; Казакстан Жарандык авиация академиясы ж.б.
Бүгүнкү күндө эл аралык кызматташтыкты өнүктүрүү боюнча иштер жүрүп жатат Азыркы учурда Азербайжандын Улуттук авиациялык академиясы менен меморандумга кол коюлду.
Ошондой эле, билим берүү программаларын дүйнөлүк билим берүү, илимий жана авиация коомчулугуна интеграциялоо максатында жакынкы жана алыскы чет мамлекеттердин университеттери менен кызматташуу боюнча иштер жүргүзүлүүдө. 2022-жылы Түркиянын Стамбул шаарындагы Нишанташи университети менен кызматташуу келишимине кол коюлган.
Ташкент мамлекеттик транспорт университетинин авиациялык транспорт инженердик факультети, Казакстан Республикасынын Граждандык авиация академиясы жана академик С.П.Королев атындагы Самара илимий-изилдөө университети менен абдан тыгыз байланыштар түзүлгөн.
И.Абдраимов атындагы Кыргыз авиациялык институтунун базасында Казакстан Республикасынын Жарандык авиация академиясынын студенттери үчүн окуу-өндүрүштүк практика уюштурулуп, анын жыйынтыгында академиянын 50дөн ашык студенттери билим алышкан.
Академик С.П.Королев атындагы Самара изилдөө университети менен тармактык программалар боюнча келишим түзүлүп, анын алкагында бүгүнкү күндө институттун студенттери университеттин экинчи курсунда билим алууда. Кош дипломдук программаларды ишке ашыруу маселесин чечүү боюнча да иш активдүү жүрүп жатат.
Мамлекеттер аралык авиация комитети институтка методикалык зор жардам көрсөтүп келет.
– Космонавт Салижан Шариповдун 60 жылдыгын белгилөөдө, сиз жетектеген окуу жай эмнелерге басым жасап жатасыздар?
– Салижан Шариповдун 60 жылдыгын белгилеп жатып, биз анын космос индустрия-сына кошкон салымына өзгөчө көңүл бурмакчыбыз. Салижан Шарипов космосту багынтып гана тим болбостон, эмгекчилдик жана жан дили менен өз ишине берилгендик – мыкты натыйжаларга алып келерин мисал менен көрсөткөн адам. Анын окуясы жөн гана космоско учуу жомогу эмес, эгер ага өжөрлүк менен умтулса, кыялдын кантип ишке ашаары жөнүндө окуя. Анын юбилейинде, профессионалдык жетишкендиктерин гана эмес, жөнөкөйлүк, туруктуулук жана башкаларга жардам берүү сыяктуу адамдык сапаттарын да баса белгилөө маанилүү.
– Окуу жайдын келечектеги иш-пландарына токтоло кетсеңиз?
– 2024-2025-окуу жылына кабыл алуу планын ийгиликтүү аткаруу менен И.Абдраимов атындагы Кыргыз авиациялык институту мындан ары авиациялык билим берүү тармагында өз позициясын бекемдөөгө жана өнүктүрүүгө багытталган иш-аракеттерди жүргүзүп, жакынкы жылдары окутуунун сапатын жогорулатууга жана эл аралык өнөктөштөр менен кызматташууну кеңейтүүгө багытталган жаңы долбоорлорду жана программаларды ишке ашырууну пландаштырууда.
Жыпара ЖЭЭНАЛИЕВА,
“Кыргыз Туусу”