Саламаттык сактоо министрлигинин Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондун – XXI кылымдагы медицина тармагынын локомотиви десек жарашат. Себеби, ар бир жаранда медициналык камсыздоо болсо, дарыланууга өтө ыңгайлуу.
Ошондуктан, калкыбызга, окурмандарыбызга Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун ишмердигин жана анын канчалык деңгээлде жарандарга пайдасы тууралуу, Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун 2024-жылдагы ишинин жыйынтыгын билүү максатында Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигине караштууу ММКФнун төрагасы Азамат МУКАНОВго кайрылдык.
Бюджет жана медициналык уюмдарды колдоо
2024-жылга ММК фондунун бюджетинде милдеттүү медициналык камсыздандыруу каражаттары 6 979,5 млн. сомду түздү, бул өткөн жылга салыштырмалуу 22,3%га же 1 274,2 млн. сомго көп. Ал өз кезегинде камсыздандырылган жарандарды жан башына каржылоонун ченемдерин 490 сомдон 535 сомго чейин, ар бир дарыланган учур үчүн базалык ставканы 4900 сомдон 5500 сомго чейин жогорулатууга мүмкүндүк берди.
Саламаттык сактоо уюмдарынын материалдык-техникалык базасын чыңдоо үчүн саламаттык сактоону колдоого жана өнүктүрүүгө каражаттар 50,0 млн. сомдон 100,0 млн. сомго чейин көбөйтүлдү. 2025-жылы Саламаттык сактоону өнүктүрүү фондун каржылоону 100 млн. сомдон 150 млн. сомго чейин көбөйтүү пландалууда.
Мындан тышкары ММК фондунан Улуттук хирургиялык борборго керектүү жабдууларды сатып алуу-га, жаңы технологиялар-
ды киргизүүгө жана адистердин квалификациясын жогорулатууга 100 млн. сом бөлүндү, бул трансплантациялоо операцияларынын натыйжаларын бир топ жакшыртат жана жарандар үчүн бул кызматтын жеткиликтүүлүгүн
кеңейтет.
Акыркы эки жылда (2023-2024-жж.) саламаттык сактоо уюмдарынын консолидацияланган бюджетинен медициналык жабдууларды жаңыртуу үчүн 1,5 млрд. сом бөлүнүп, медициналык уюмдарга керектүү жабдууларды тандоо мүмкүнчүлүгү каралган. Жалпысынан каражаттар медициналык кызматтын сапатын жана дарылоонун жеткиликтүүлүгүн жогорулатууга багытталган.
Камсыздандырылган жарандардын рекорддук өсүшү
2024-жылы ММК фонду 2023-жылы башталган ишти улантып, жарандардын медициналык камсыздандыруу жана анын артыкчылыктары тууралуу маалымдуулугун жогорулатууга өзгөчө көңүл бурган. Бул үчүн республика боюнча тренингдер жана окуу семинарлары уюштурулуп, аларга жергиликтүү коомчулуктун эң активдүү өкүлдөрү катышты.
2024-жылы 151 миңден ашык ММК полис-терин камсыздандырылбаган жарандар сатып алышкан – бул 2023-жылга салыштырмалуу 2,5 эсеге, 2022-жылга караганда 26 эсеге көп. Мындай өсүш активдүү маалыматтык иштердин жана жарандар менен түздөн-түз өз ара аракеттенүүнүн натыйжасында мүмкүн болду.
ММК фонду жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын өкүлдөрү, медицина кызматкерлери, ЖОЖдор, активисттер жана республиканын жарандары менен 1114 жолугушуу өткөрдү.
Чет өлкөлүк студенттерди медициналык камсыздандыруу
2023-жылдан тартып Кыргызстанда чет өлкөлүк студенттер үчүн медициналык камсыздандыруу милдеттүү болуп калды. Эми ар бир чет элдик студент Мамлекеттик кепилдиктер программасынын алкагында жеңилдетилген жана бекер шарттарда медициналык жардам алуу үчүн милдеттүү медициналык камсыздандыруу полисине ээ болушу керек.
Башында кыйынчылыктар болгон – көптөгөн студенттер медициналык камсыздандыруу эмне үчүн керек экенин түшүнүшкөн эмес. Ошондуктан ММК фонду тарабынан бир топ түшүндүрүү иштери жүргүзүлдү: университеттин ректорлорунун, орун басарларынын жана республиканын саламаттык сактоо тармагынын адистешкен өкүлдөрүнүн катышуусунда 30дан ашык жолугушуулар уюштурулду.
Чет өлкөлүк студенттер билим алган өлкөдөгү бардык 61 ЖОЖ ММК фонду менен келишим түзүп, Кыргызстанда 33,1 миң чет өлкөлүк студент билим алууда. 2023-2024-окуу жылында 28,3 миң полис таризделген, бул пландаштырылган сандын 85,5%ын
түзөт.
Чет өлкөлүк студенттер үчүн ММК полисинин баасы жылына 11 910 сомду түзөт жана аны эки этап менен төлөөгө болот. Полис сизге мамлекеттик клиникаларда акысыз лабораториялык диаг-ностикалык изилдөөлөрдүн 54 түрүн, жеңилдетилген дары-дармектерди жана дарылоону алууга укук берет.
Жалпысынан алганда, жүргүзүлүп жаткан иштер натыйжаларды берип жатат: камсыздандырууну камтуу өсүп, ал эми чет өлкөлүк студенттер медициналык коргоонун маанилүүлүгүн көбүрөөк түшүнүшүүдө.
Дары-дармектер менен камсыздоо жана жеңилдетилген дары-дармек программасын кеңейтүү
Дагы бир негизги жетишкендик – бул жеңилдетилген дары-дармек программасынын алкагында тизмелерди кеңейтүү.
Бүгүнкү күндө тизмеде 700дөн ашык наам бар жана өлкө боюнча 1000ден ашуун дарыкана электрондук рецепт боюнча дары-дармек берүү боюнча иштешүүдө. Натыйжада, жылына 1,7 млн. көп электрондук рецепт жазылып, компенсациялардын жалпы суммасы 453,6 млн. сомду түздү.
Бул көптөгөн адамдарга керектүү дары-дармектерди ыңгайлуу шарттарда алуу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылып, алар жашаган жерине карабай жардам ала алышты дегенди билдирет.
Андан сырткары, 2025-жылы саламаттыкты сактоо уюмдарын, ошондой эле калкты керектүү дары-дармектер менен камсыз кылуу үчүн Кыргызфармация менен ишибизди күчөтөбүз.
Балдарга, кош бойлуу аялдарга жана бейтаптарга шашылыш медициналык
жардам көрсөтүү
2024-жылы 36 миңден ашык бала кыска стационардык бөлүмдөрдө дарыланган, анда бала ооруканада узакка жатпастан тез эле текшерүүдөн жана дарылануудан өтүшү мүмкүн. Ооругандардын 72%ы 6 жашка чейинки балдар, 14%ы – бир жашка чейинки балдар экендиги өзгөчө маанилүү.
Дагы бир маанилүү багыт – бул кош бойлуу аялдар үчүн кыска мөөнөттүү бөлүмдөр. Алар дарыгерлерге төрөткө чейин болочок энелерди көзөмөлдөөгө, мүмкүн болгон кыйынчылыктарды өз убагында аныктоо-го жана зарыл болгон учурда тез жардам көрсөтүүгө мүмкүндүк берет. 2024-жылы 14,6 миңден ашык аял бул мүмкүнчүлүктөн
пайдаланган.
Өлкөнүн ооруканаларында иштеп жаткан шашылыш медициналык жардам бөлүмдөрүнүн өнүгүшү да маанилүү натыйжа болуп эсептелет. 2024-жылы 141 миңден ашык бейтапка сутканын каалаган убагында тез жардам көрсөтүлгөн. Бул калкка медициналык жардамдын жеткиликтүүлүгүн жана сапатын жогорулатуудагы маанилүү кадам болуп саналат.
Медициналык кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын көзөмөлдөө
Медициналык кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын көзөмөлдөө артыкчылыктуу болуп кала берет. 2024-жылы ММК фондунун адистери 38,7 миң медициналык картаны текшерип, 6,3 миң бейтапка көрсөтүлгөн кызматтардын сапаты боюнча сурамжылоо жүргүзүшкөн. Бул текшерүүлөрдүн жыйынтыктары жөн гана статистика болуп калбайт – алар ооруканалардын жетекчилиги жана дарыгерлер менен талкууланып, жакшыртуу үчүн конкреттүү чаралар иштелип чыгат жана ММК фондунун сайтына ачык маалымат катары жайгаштырылат: http://foms.kg/open-data
Медициналык кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатында оң динамика бар экенин белгилеп кетүү маанилүү. Амбулатордук деңгээлде текшерүүнүн жана дарылоонун ченемдик талаптарына шайкештик көрсөткүчү 1,7%га өстү (2023-жылы 61,65% каршы, 2024-жылы 63,35%га чейин). Демек, бул бейтаптар жогорку сапаттагы жана өз убагында дарыла-нууну алышууда.
2024-жылдын 1-жарым жылдыгына бюджеттик гемодиализ каржылоо
ММК Фонду тарабынан ММК Фондунун аймактык башкармалыгы менен Бирдиктүү төлөөчү системасында кызмат көрсөтүүгө келишим түзгөн медициналык уюмдарда бешинчи баскычтагы өнөкөт бөйрөк оорусу менен ооруган бейтаптар үчүн бюджеттик программалык диализ кызматын каржылоону камсыз кылган.
2024-жылдын биринчи жарым жылдыгында ММК Фонду 37 медициналык уюм, анын ичинде 35 жеке менчик жана 2 мамлекеттик уюмдар менен диализ кызматтарын көрсөтүү боюнча келишимдерди түзгөн. 2024- жылдын 1-июлуна карата программалык диализ кызматын алышкан бейтаптардын саны 2946 бейтапты түзгөн. 196,2 миң сеансына 1 миллиард 314 миллион сом төлөндү. Ошондой эле, бейтаптарды бюджеттик диализге өткөрүү боюнча Комиссиянын 36 отуруму өткөрүлдү. 564 арыз каралып (380 жазуу, 184 электрондук), бардык документтер текшерилип, кайрылуучулар өз убагында жоопторду алышкан.
Санариптештирүү жана киберкоопсуздук
ММК фонду медициналык кызматтардын сапатын жогорулатуу, процесстерди оптималдаштыруу жана маалыматтарды ишенимдүү коргоону камсыздоо үчүн санариптик технологияларды активдүү киргизүүдө. 2024-жылы жарандардын, медициналык мекемелердин жана мамлекеттик органдардын ортосундагы өз ара аракеттенүүнү жакшыртууга багытталган бир катар негизги демилгелер ишке
ашырылган.
- Саламаттык сактоонун бирдиктүү системасы жакшыртылды – “Санариптик клиника” системасы менен интеграция башталды.
- Медициналык кызмат көрсөтүүлөр боюнча маалыматтарды так ырастоо жана төлөмдөрдү эсептөө үчүн отчеттуулук оптималдаштырылды.
- Саламаттык сактоо министрлиги, ММК фонду жана башка мамлекеттик органдардын ортосунда маалыматтарды автоматтык түрдө берүү киргизилди (Соц. фонд , ГРС, ЦЭЗ Министерства труда).
- Call-центр 113 модернизацияланды – жарандардын кайрылууларын натыйжалуу иштетүү үчүн жаңы технологиялар киргизилди. (Социалдык фонд, Мамлекеттик каттоо кызматы, Эмгек министрлигинин Борбордук экономикалык аймагы).
- Серверлер жаңыланды – маалыматтык системалардын коопсуздугун жана туруктуулугун жогорулатуу үчүн жаңы технологиялар орнотулду.
- Калк жана медицина кызматкерлери үчүн Мамлекеттик кепилдиктер программасынын алкагында медициналык кызмат көрсөтүүлөр жөнүндө ММК фондунун Android жана iOS системаларына жеткиликтүү мобилдик тиркемеси иштелип чыкты.
113 шыр байланыш:
ишеним, ыкчам жана сапат
ММК фонду жарандардын кайтарым байланыштарына өзгөчө көңүл буруп, медициналык маалыматтын жеткиликтүүлүгүн жана пайда болгон маселелерди ыкчам чечүүнү камсыз кылат. Бул багыттагы негизги инструменттердин бири болуп өлкө боюнча күнү-түнү иштеген 113 шыр байланышы саналат. Аны иштеп чыгуу калкка маалымдоо гана эмес, ошондой эле медициналык кызматтын сапатын жогорулатууга активдүү таасир этүүгө мүмкүндүк берет.
Чалуулардын динамикасы жана ишенимдин өсүшү: 2023-жылдын декабрында ишеним телефону ишке киргенден бери чалуулардын саны туруктуу өсүүдө. 2024-жылы 29 миңден ашык кайрылуу келип түшкөн, бул 2023-жылдагы көрсөткүчтөн (27 миң) көп. Бул өсүш консультацияларга болгон жогорку суроо-талапты жана жарандардын медициналык камсыздандыруу системасына ишенимдин жогорулагандыгын ырастайт.
Кайрылуулардын негизги темасы: жарандар көбүнчө ММК полиси, камсыздандыруу статусун текшерүү жана жеңилдетилген медициналык камсыздоо боюнча суроолор менен кайрылышат. Ошондой эле, медициналык кызматтын сапатына, жеңилдетилген дары-дармектердин жетишсиздигине, формалдуу эмес төлөмдөргө жана медициналык этиканы бузуу фактыларына даттануулар келип
түшөт.
Медициналык уюмдар менен ыкчам өз ара аракеттенүү
113 шыр байланышы кеп-кеңештерди гана бербестен, көйгөйлөрдү реалдуу чечүүгө көмөк көрсөтүшөт. Жарандардын кайрылуулары медициналык уюмдарга жөнөтүлүп, анда жетекчилик текшерүүлөрдү жана иликтөөлөрдү жүргүзөт. Эгерде бузуулар ырасталган учурда тиешелүү чаралар көрүлөт, анын ичинде тартиптик жазалар да колдонулат.
Санариптик инструменттерди киргизүү
2024-жылдын ноябрынан тартып ар бир чалууну белгилөөчү жана кайрылуулардын жекече карточкаларын түзүүчү маалыматтар базасынын жаңы системасы иштей баштады. Бул шыр байланыштын ишинин ачыктыгын кыйла жогорулатат, суроо-талаптарды иштеп чыгууну тездетет жана жарандардын арыздарын системалуу талдоого мүмкүндүк берет.
Медициналык кызматтын сапатына тийгизген таасири
113 шыр байланышы саламаттык сактоо системасын өркүндөтүүдө маанилүү ролду ойнойт, бул көйгөйлөрдү ыкчам аныктоого жана аларды жеринде жоюуга мүмкүндүк берет. Анын иши жарандарга өз убагында колдоо көрсөтүүгө гана жардам бербестен, жалпысынан медициналык тейлөөнүн сапатын жогорулатууга өбөлгө түзөт.
Жалпысынан алганда, 2024-жыл ММК фонду үчүн олуттуу өсүүнүн жана медициналык кызмат көрсөтүүнүн сапатын жакшыртуунун жылы болду. Активдүү маалыматтык иштер, санариптештирүү жана жеңилдетилген программаларды кеңейтүү Кыргызстандын жарандары үчүн медициналык камсыздандыруу жеткиликтүү жана түшүнүктүү болуп калды.
2025-жылга ММКФнын планы
2025-жылга ММК фонду медициналык тейлөөнүн сапатын мындан ары жакшыртууга, жарандарды милдеттүү медициналык камсыздандыруу менен камтууну кеңейтүүгө жана саламаттык сактоонун инфратүзүмүн модернизациялоого багытталган дымактуу пландарды даярдады.
Келерки жылы дарылоонун жеткиликтүүлүгүн жакшыртуу жана медициналык кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын жогорулатуу боюнча иштер улантылат. 2025-жылы ишке ашырыла турган негизги багыттар жана чаралар:
Онкологиялык оору менен ооруган балдарды дарылоого колдоо көрсөтүү
2025-жылы онкологиялык оору жана гемофилия менен ооруган балдарды дарылоого 40 миллион сомго жакын (39,6 миллион сом) бөлүнгөн. Бул каражат гемофилия менен ооруган балдарга керектүү химиотерапиялык препараттарды, ошондой эле кан факторлорун сатып алууга жумшалат, бул өспүрүм бейтаптарды өз убагында дарылоого мүмкүндүк берет.
Камсыздандырылган жарандар үчүн жеңилдетилген дары-дармектер
2025-жылы камсыздандырылган жарандар үчүн жеңилдетилген дары-дармектерди каржылоо дагы көбөйөт. Дары-дармек сатып алууга жалпысынан 617 млн. сом каралып, жарандар аны 50%га чейин арзандатуу менен сатып ала алышат. Бул дары-дармектерди жарандарга кыйла жеткиликтүү кылып, алардын жашоо сапатын
жакшыртат.
Дени сак баланын төрөлүшүн колдоо
2025-жылы дени сак баланын төрөлүшү үчүн төлөмдөрдүн өлчөмү ар бир уюм үчүн 2200 сомго (1500 сомдон) чейин көбөйөт, бул акушердик жардам көрсөтүү шарттарын жакшыртат жана жаңы төрөлгөн ымыркайларды тейлөөнүн сапатын жогорулатат. Бул максаттарга жалпы сумма 289,2 млн.сомду түзөт.
Статусту текшерүү системасын өркүндөтүү жана жарандардын жеке кабинеттерин туташтыруу, ошондой эле Мамлекеттик кепилдик программасы жөнүндө маалымат берүүнү күчөтүү.
113 Call-борбору – калк менен иштөөнү жакшыртуу үчүн чат-ботторду жана автоматтык жоопторду ишке ашыруу, суроо-талаптарды жана статистикалык маалыматтарды талдоону күчөтүү.
Киберкоопсуздукту камсыздоо (көп факторлуу аутентификация – маалыматтык системаларга коопсуз жеткиликтүүлүктү камсыз кылуу; маалыматтарды шифрлөө – бейтаптардын жана медициналык кызматкерлердин жеке маалыматтарын коргоо; кибер жаңжалдардын мониторинги – кибер чабуулдарга таасир берүү үчүн мониторинг борборун түзүү; кызматкерлерди окутуу – кызматкерлердин киберкоопсуздук жана маалыматтарды коргоо тармагында маалымдуулугун
жогорулатуу).
ММК системасында эмнелер өзгөрүлөт?
2025-жылы ММК фонду медициналык жардамдын сапатын жакшыртуу жана аны баарына жеткиликтүү кылуу үчүн камсыздандыруу төгүмдөрүнүн системасын өзгөртүүнү пландаштырууда
Эмне өзгөрөт?
Эгерде Кыргыз Республикасынын жетекчилиги жана Жогорку Кеңеш тиешелүү мыйзам долбоорун колдосо, анда
- 2026-жылдан тартып ар бир адам жалпы камсыздандыруу фондуна кирешесинин 1%ын которот.
- 2027-жылдан тартып 1% кошулат, бирок ал топтомо фондуна.
Бул эмне үчүн керек?
Учурда Кыргызстандын медицинасы каражаттын тартыштыгына дуушар болууда. Бул кезек күтүүгө, дары-дармектердин жетишсиздигине жана заманбап дарылоо ыкмаларына мүмкүнчүлүктүн чектелишине алып келет.
Жаңы система төмөнкүлөргө мүмкүнчүлүк берет:
**медициналык жардамдын сапатын жакшыртуу.
**акысыз кызмат көрсөтүүлөрдүн тизмесин кеңейтүү.
**дарылоого жеке чыгымдарды төмөндөтүү.
Бул адамдарга кандай жардам берет?
- Жарандар үчүн кымбат изилдөөлөр жана дарылоо жеткиликтүү болот.
- Диагностиканын сапатын жогорулатуу жана ооруларды так аныктоо.
- Заманбап дарылоо ыкмаларына, анын ичинде инновациялык технологияларга жана жабдууларга жетүү.
- Медициналык изилдөөлөрдөн өтүү мүмкүнчүлүгү болот, ал мурда акча төлөп гана өтүүгө мүмкүн болчу.
Медицина үчүн эмне өзгөрөт?
- Ооруканалар жабдууларга жана дары-дармектерге көбүрөөк каражат алышат.
- Дарыгерлер жакшыртылган жабдуулар жана жаңы диагностикалык ыкмалар аркылуу так диагноз кое алышат.
- Система туруктуу болуп, өлкөнүн эң алыскы аймактарында да сапаттуу жардам көрсөтүүгө мүмкүнчүлүк түзөт.
Бул өзгөртүүлөр ар бир жаран өз убагында жана кошумча чыгымдарсыз сапаттуу дарыланарына ишене турган иштеген медициналык камсыздандыруу системасын түзүүгө жардам берет.
Жыпара ЖЭЭНАЛИЕВА, “Кыргыз Туусу”